Νέες μορφές εξαρτήσεων έχουν κάνει την εμφάνισή τους, δημιουργώντας σε παγκόσμιο επίπεδο ένα σοβαρό ακανθώδες και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Πέραν των εξαρτήσεων από το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, που είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια, παρατηρούνται πλέον και εξαρτήσεις από τυχερά παιχνίδια, από συνταγογραφούμενα φάρμακα και από το διαδίκτυο.
Ανησυχητική είναι η έναρξη εκδήλωσης του φαινομένου σε όλο και μικρότερη ηλικία, αλλά και με ποικιλία μορφών. Τα επιδημιολογικά στοιχεία είναι δύσκολο να καταγράψουν το μέγεθος του προβλήματος, παρόλες τις επίπονες προσπάθειες των ερευνητών.
Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, με αφορμή το 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας με θέμα «Εξαρτήσεις, Συννοσηρότητα, Πρόληψη και Θεραπεία», που θα διεξαχθεί από τις 5 έως και τις 7 Μαρτίου, στη Θεσσαλονίκη.
Από ερευνητικά στοιχεία προκύπτουν ενδείξεις ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας προϋπάρχουν συνήθως των διαταραχών, που οφείλονται στη χρήση ουσιών, δηλαδή αυξάνουν την επιρρέπεια των ατόμων σε τέτοια προβλήματα. Ωστόσο, οι ψυχιατρικές διαταραχές ενδέχεται επίσης να επιδεινωθούν λόγω της χρήσης ναρκωτικών, ή να εκδηλωθούν παράλληλα. Η χρήση ναρκωτικών μπορεί επίσης να εκληφθεί ως στοιχείο ή σύμπτωμα μίας ψυχιατρικής διαταραχής ή μίας διαταραχής της προσωπικότητας, καθώς και ως προσπάθεια αυτοθεραπείας. Το γεγονός ότι η χρήση της ουσίας μετριάζει τα ενοχλητικά συμπτώματα ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ουσιοεξάρτησης. Όταν σταματήσει η χρήση της ουσίας, π.χ. με την αποτοξίνωση ή τη θεραπεία υποκατάστασης, τα συμπτώματα ενδέχεται να επανεμφανισθούν. Αιφνίδιες ψυχώσεις οφειλόμενες στη χρήση ναρκωτικών εμφανίζονται κυρίως σε χρήστες κοκαΐνης, αμφεταμινών και παραισθησιογόνων, αλλά συνήθως υποχωρούν σχετικά γρήγορα. Ωστόσο, ενδέχεται να είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ συμπτωμάτων που οφείλονται σε τοξίκωση από χρήση ναρκωτικών και μη συναφών ψυχωτικών επεισοδίων.
Από τα άτομα που προσέρχονται στη Μονάδα Απεξάρτησης από αλκοόλ, φάρμακα και τυχερά παιχνίδια, «Μέθεξις», η οποία λειτουργεί εδώ και ενάμισι χρόνο, ποσοστό 65% είναι εξαρτημένα από το αλκοόλ και το ποσοστό των εξαρτημένων από τα τυχερά παιχνίδια από 2,3%, που ήταν το 1999, έφτασε στο 13,5% στις αρχές του 2004, ανέφερε ο ψυχίατρος και επιστημονικός υπεύθυνος της Μονάδας «Μέθεξις», Ιωάννης Γρηγορίου.
Σε ό,τι αφορά την εξάρτηση από συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως πχ τα αναλγητικά, ο κ. Γρηγορίου τόνισε ότι αυτή δεν μπορεί να ελεγχθεί, διότι αφενός τα άτομα αυτά δεν ζητούν βοήθεια για να απεξαρτηθούν και αφετέρου γιατί τα φάρμακά τους τα συνταγογραφεί γιατρός. Η εξάρτηση από το Ιντερνετ πλήττει κυρίως δύο κατηγορίες ατόμων, τους φοιτητές ιδίως σχολών θετικών επιστημών (ηλεκτρολόγων μηχανικών, μαθηματικών, φυσικών, οικονομολόγων κλπ) και τους συνταξιούχους. Οι φοιτητές οδηγούνται στην εξάρτηση από το Ιντερνετ και λόγω του αντικειμένου των σπουδών, που απαιτεί συνεχή ενασχόληση με το διαδίκτυο, ενώ οι συνταξιούχοι, που ασχολούνται με το διαδίκτυο, οδηγούνται στα τυχερά παιχνίδια και τις γνωριμίες. Ήδη, εδώ και έναν χρόνο λειτουργεί στο Παιδοψυχιατρικό τμήμα του Ιπποκρατείου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Συμβουλευτικός Σταθμός Εφήβων για την εξάρτηση από το διαδίκτυο, ενώ το τελευταίο δίμηνο λειτουργεί κάθε Τετάρτη πρωί στη Λέσχη του ΑΠΘ Συμβουλευτικός Σταθμός για φοιτητές και νέους που έχουν πρόβλημα συμπεριφοράς από τη χρήση του Ιντερνετ. Όπως ανέφερε ο καθηγητής ψυχιατρικής στο ΑΠΘ, Ιωάννης Γκιουζέπας, στον Συμβουλευτικό Σταθμό, που λειτουργεί στη Λέσχη του ΑΠΘ, έχουν αποταθεί μέχρι σήμερα 45 φοιτητές. Αναφερόμενος στην αιτιοπαθογένεια του φαινομένου των εξαρτήσεων, ο κ. Γκιουζέπας τόνισε ότι υπάρχουν πολλαπλές θεωρητικές προσεγγίσεις, κοινωνιολογικές, ψυχολογικές και βιολογικές, οι οποίες καθορίζουν τον τρόπο και τη φιλοσοφία της θεραπευτικής αντιμετώπισης του προβλήματος. «Από την πλευρά της καθημερινής κλινικής πρακτικής παρουσιάζεται κατά την τελευταία δεκαετία στον χώρο της ψυχιατρικής εντονότατο το πρόβλημα της συννοσηρότητας και κυρίως με τη μορφή της διπλής διάγνωσης. Της συνύπαρξης, δηλαδή, εκτός της "εξάρτησης" και δεύτερης σοβαρής σωματικής, ή ψυχικής νόσου. Με άλλα λόγια, η συννοσηρότητα αναφέρεται στην πρόσκαιρη συνύπαρξη δύο, ή περισσότερων, ψυχιατρικών διαταραχών, ή διαταραχών της προσωπικότητας, εκ των οποίων η μία είναι η προβληματική χρήση ουσίας», πρόσθεσε ο κ. Γκιουζέπας.
Από ερευνητικά στοιχεία προκύπτουν ενδείξεις ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές και οι διαταραχές της προσωπικότητας προϋπάρχουν συνήθως των διαταραχών, που οφείλονται στη χρήση ουσιών, δηλαδή αυξάνουν την επιρρέπεια των ατόμων σε τέτοια προβλήματα. Ωστόσο, οι ψυχιατρικές διαταραχές ενδέχεται επίσης να επιδεινωθούν λόγω της χρήσης ναρκωτικών, ή να εκδηλωθούν παράλληλα. Η χρήση ναρκωτικών μπορεί επίσης να εκληφθεί ως στοιχείο ή σύμπτωμα μίας ψυχιατρικής διαταραχής ή μίας διαταραχής της προσωπικότητας, καθώς και ως προσπάθεια αυτοθεραπείας. Το γεγονός ότι η χρήση της ουσίας μετριάζει τα ενοχλητικά συμπτώματα ενθαρρύνει την ανάπτυξη της ουσιοεξάρτησης. Όταν σταματήσει η χρήση της ουσίας, π.χ. με την αποτοξίνωση ή τη θεραπεία υποκατάστασης, τα συμπτώματα ενδέχεται να επανεμφανισθούν. Αιφνίδιες ψυχώσεις οφειλόμενες στη χρήση ναρκωτικών εμφανίζονται κυρίως σε χρήστες κοκαΐνης, αμφεταμινών και παραισθησιογόνων, αλλά συνήθως υποχωρούν σχετικά γρήγορα. Ωστόσο, ενδέχεται να είναι δύσκολη η διάκριση μεταξύ συμπτωμάτων που οφείλονται σε τοξίκωση από χρήση ναρκωτικών και μη συναφών ψυχωτικών επεισοδίων.