Πέμπτη 8 Απριλίου 2010

Το ταφικο εθιμο των Ποντιων- ενα μηνυμα αγαπης για τη ζωη

Ημέρα μνήμης των νεκρών είναι η Κυριακή του Θωμά για τους ορθόδοξους Πόντιους από την πρώην ΕΣΣΔ και την ημέρα αυτή αναβιώνει ένα έθιμο, με ρίζες στους αιώνες και την πλούσια παράδοσή τους.

Την ημέρα αυτή, γιορτάζουν, μαζί με τους νεκρούς συγγενείς, φίλους και προσφιλή τους πρόσωπα, την Ανάσταση του Κυρίου. Τηρώντας με ευλάβεια την παράδοσή τους, που θέλει να τιμώνται οι νεκροί με κρασί, βότκα και ποντιακή λύρα, Πόντιοι από την πρώην ΕΣΣΔ που διαμένουν στην Ελλάδα θα συγκεντρωθούν την ερχόμενη Κυριακή στα διάφορα νεκροταφεία ανά τη χώρα για να μεταφέρουν τη χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης στους δικούς τους ανθρώπους, αυτούς που έχουν πάρει τον δρόμο για το μακρύ "ταξίδι" της γαλήνης και της σιωπής… Υπάρχουν, ωστόσο, κι ορισμένοι παλιννοστούντες που ακολουθούν τη συγκεκριμένη παράδοση τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, όπως κι έγινε, φέτος, στο Φίλυρο του δήμου Χορτιάτη, στη Θεσσαλονίκη.
Πολλές οικογένειες Ποντίων από την πρώην ΕΣΣΔ συγκεντρώθηκαν, την περασμένη Δευτέρα, γύρω από τους τάφους συγγενών και φίλων κι έστρωσαν τα φαγητά που έφεραν μαζί τους σε τραπεζάκια (σ.σ. η αρχιτεκτονική των τάφων των Ποντίων από την πρώην ΕΣΣΔ προβλέπει, οπωσδήποτε, κι ένα κτιστό τραπεζάκι για το έθιμο αυτό).
Αφού άναψαν κεριά στους τάφους των νεκρών τους προς ανάπαυση των ψυχών αυτών, έσπασαν κόκκινα πασχαλινά αβγά με … τον νεκρό, έφαγαν κι ήπιαν κόκκινο κρασί και θυμήθηκαν τις όμορφες στιγμές που έζησαν με συγγενείς και φίλους, που δεν βρίσκονται πλέον στη ζωή.
Οι οικογένειες αντάλλαξαν μεταξύ τους τρόφιμα (σ.σ. σύμφωνα με την παράδοση, όσο περισσότερος κόσμος περάσει από έναν τάφο, τόσο καλύτερα για τον νεκρό που κείτεται σ' αυτόν) και κερνούσαν η μια την άλλη κόκκινο κρασί, που συμβολίζει το αίμα του Χριστού, έφερναν στο νου τους θύμησες από το παρελθόν, σε μια έντονα φορτισμένη, συναισθηματικά, ατμόσφαιρα.
Στο νεκροταφείο του Φιλύρου βρέθηκε και ο 40χρονος, Γιάννης Αποστολίδης. Μαζί με τους φίλους του ήπιαν κρασί και πείραζαν τους περαστικούς με το μαρμάρινο αβγό τους, που έσπαγε όλα τα' άλλα. Το γέλιο της παρέας αντηχεί στο νεκροταφείο, αλλά κανείς δεν ξαφνιάζεται, αφού η μέρα αυτή συμβολίζει την Ανάσταση κι όχι το πένθος, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ κι ένας δημοτικούς σύμβουλος του Δήμου Χορτιάτη, από τους παλιννοστούντες και ο ίδιος.
Ο δήμαρχος Χορτιάτη, κ. Μιχάλης Γεράνης, που για πρώτη φορά, πέρυσι, παρακολούθησε από κοντά το έθιμο αυτό, επισήμανε- μεταξύ άλλων- ότι οι Πόντιοι της Μαύρης Θάλασσας έφεραν μαζί τους πολλά έθιμα, τα οποία συνεχίζουν να τηρούν με θρησκευτική ευλάβεια, αποδεικνύοντας τη δύναμη του λαού αυτού.
" Πάνω στους τάφους γιορτάζουν μαζί με τις ψυχές για να δείξουν ότι δεν τους ξεχνάνε, ότι δεν φοβούνται τον θάνατο. Γι' αυτό έχουν μεγάλη δύναμη οι Πόντιοι σαν λαός", ανέφερε χαρακτηριστικά.
Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες τους στους αρχαίους χρόνους, ήκμασε στον Πόντο και στην Ελλάδα το επανέφεραν οι πρώτοι πρόσφυγες Πόντιοι. Επίσης, το ποντιακό αυτό ταφικό έθιμο, το βρίσκουμε σε αττική λευκή λήκυθο, που χρονολογείται περίπου στο 440 π.Χ. Εκεί, απεικονίζεται μια επίσκεψη σε τάφο (μια γυναίκα καταθέτει στον τάφο νεαρού άνδρα κάνιστρο με προσφορές), μια σκηνή ιδιαίτερα συνηθισμένη σε λευκές ληκύθους, οι οποίες, εκείνη την εποχή, χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά στην ταφική διαδικασία.
Ο νομαρχιακός σύμβουλος Θεσσαλονίκης, κ. Κώστας Αβραμίδης, επισημαίνει με δηλώσεις του πως, για έναν μετανάστη-παλιννοστούντα, ο σκοπός δεν είναι μόνο να αποκτήσει ένα σπίτι στην Ελλάδα για να ζήσει, αλλά να αποκτήσει κι ένα … "σπίτι" μετά θάνατον.
"Μόνο στη Μακεδονία, οι παλιννοστούντες αγόρασαν μόνιμους τάφους στα νεκροταφεία που υπάρχουν σε διάφορες περιοχές (Παλιονέρι, Ριζανά, Πρόχωμα Κιλκίς κ.α.) και οικοδόμησαν πάνω από δέκα εκκλησίες", επισημαίνει ο κ. Αβραμίδης και προσθέτει πως το ταφικό αυτό έθιμο, που μέχρι σήμερα καλά κρατεί, "δεν θα ξεχαστεί ποτέ, γιατί μας διδάσκει ότι ο θάνατος είναι συνέχεια της ζωής". "Κανείς δεν νιώθει θλίψη, κανείς δεν λυπάται, δεν κλαίει, είναι μέρα χαράς, είναι μια γιορτή. Χαρά της πίστης για την ανάσταση των νεκρών, για την Ανάσταση", υπογραμμίζει. Τη Κυριακή του Θωμά, όλοι οι Πόντιοι θα συμμετάσχουν στο κοινό τραπέζι ζωντανών και νεκρών. Έτσι, μ' αυτό το … μακάβριο για κάποιους έθιμο, οι Πόντιοι υπογραμμίζουν μια πολύ απλή και συνάμα σοφή στάση ζωής: "η ζωή πάντα συνεχίζεται … η ζωή είναι ωραία".
Ο Ρώσος ιερέας, Σέργιος Μαλιούτιν, από τη Μόσχα, δήλωσε ότι, και οι Ρώσοι τηρούν πιστά την Ημέρα Μνήμης των Νεκρών.
"Στη Ρωσία, τα νεκροταφεία αυτήν την ημέρα μετατρέπονται σε χώρο χαράς. Οι ιερείς έρχονται από νωρίς στα νεκροταφεία και τελούν τρισάγιο. Δεν είναι μόνο οι Πόντιοι, αλλά και Ρώσοι, Ουκρανοί, Αρμένιοι και Γεωργιανοί, οι οποίοι συμμετέχουν. Το φαγοπότι με τους νεκρούς μετατρέπεται σ' ένα χαρούμενο γεγονός. Οι Ρώσοι παίζουν το ακορντεόν ή το μπαγιάν, οι Πόντιοι την ποντιακή λύρα, οι Αρμένιοι το κλαρίνο", μας ανέφερε ο Ρώσος ιερέας.
Και πρόσθεσε: "Την εποχή της ΕΣΣΔ, οι καθηγητές στα σχολείο, έλεγαν στους μαθητής να μην πάνε με τους γονείς τους, στα νεκροταφεία, τονίζοντας ότι 'δεν αρμόζουν στην κομμουνιστική νεολαία τέτοιες συμπεριφορές" κι ότι εμείς, οι σοβιετικοί, δεν πιστεύουμε στις ψυχές'. Ωστόσο, παρά την απαγόρευση, όλοι συμμετείχαν. Ήταν κάτι πολύ ισχυρό, κάτι που δεν μπορούσε να απαγορεύσει κανείς".

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ